Voorschrift veilig werken laagspanning gepresenteerd aan de branche: “Veiligheid begint bij heldere afspraken”

Op 16 april 2025 vond in het Railcenter een drukbezochte branchebijeenkomst plaats, waarin het nieuwe Voorschrift Veilig Werken laagspanning (Vvw-ls) centraal stond. Het voorschrift, biedt uniforme richtlijnen voor veilig werken aan laagspanningsinstallaties in de spoorsector. Organisator railAlert bracht vertegenwoordigers van ProRail, ingenieursbureaus, aannemers, V&G-coördinatoren en elektrotechnisch personeel samen voor een uitgebreide toelichting.

“Een gezamenlijk resultaat van de branche”

Thijs van Kessel, directeur van railAlert, opende de dag met een duidelijke boodschap over het belang van branchebrede samenwerking. “Voor veilig werken aan spoorse laagspanningsinstallaties zijn uniforme richtlijnen essentieel. Het Vvw-ls is een gezamenlijk resultaat waarin ieders kennis en ervaring is verwerkt.” Hij sprak ook zijn waardering uit voor de samenwerking in de sector die geleid heeft tot dit voorschrift.

“Geen bouwvoorschrift, maar een werkvoorschrift”

Vervolgens schetste Jan Heijmans, voorzitter van de Werkkamer Laagspanning én de Werkkamer Elektrische Veiligheid, de achtergrond van het voorschrift. Hij benadrukte de focus op veilige werkwijzen. “Het Vvw-ls gaat niet over het bouwen of verbeteren van installaties. Het gaat over veilig werken aan bestaande laagspanningsinstallaties van ProRail Assetmanagement.”.

Heijmans lichtte toe dat het traject al in 1995 begon, in NS-tijd. Na een belangrijke stap in 2021 – opname van de NEN 3140 in de Arbocatalogus Spoor – volgde begin 2025 een positieve toetsing door de Nederlandse Arbeidsinspectie.

“Duidelijkheid over begrippen en gevarenzones”

Peter Bos nam de deelnemers mee in de terminologie van het voorschrift. Hij legde onder andere uit wat verstaan wordt onder ‘spanningsloos’ en ‘spanningsvrij’ werken, en hoe de ‘gevarenzone’ wordt afgebakend. “Goede definities zijn de basis van veilig werken. Iedereen moet weten wat bedoeld wordt met de termen en waar het risico begint.”

Later in de bijeenkomst keerde Bos terug om de rolverdeling te verduidelijken. “Heldere verantwoordelijkheden zijn cruciaal. De O-IV en WV hebben ieder hun rol, en alleen zij kunnen besluiten nemen over werken onder spanning.”

“Techniek moet dienstbaar zijn aan veiligheid”

Erik van Norden verzorgde de technische verdieping. Hij lichtte de vier werkmethoden in het Vvw-ls toe: spanningsloos, spanningsvrij, op veilige afstand en onder spanning werken. “De techniek biedt veel mogelijkheden, maar veiligheid moet altijd leidend zijn. De methode bepaalt wat kan – niet andersom.”

Hij benadrukte het belang van geschikte hulpmiddelen, zoals dubbelpolige spanningstesters, geïsoleerd gereedschap, volledig kunststof gereedschap, beschermingsmiddelen, volgens de geldende normen.

“Werken onder spanning: alleen als het echt niet anders kan”

Albert Holtrust behandelde de arbeidshygiënische strategie (AHS). Deze hanteert een hiërarchie van beheersmaatregelen, waarin werken onder spanning het laatste redmiddel is. “Werken onder spanning mag alleen bij dringende noodzaak. Techniek, veiligheid en economie moeten dit rechtvaardigen – en dat moet altijd goed gemotiveerd worden.”

Hij illustreerde dit met praktijkvoorbeelden zoals storingsherstel dat niet uitgesteld kan worden of meetwerkzaamheden waarbij nauwe afstemming tussen O-IV en WV verplicht is.

“Geen blauwdruk – wel handvatten voor implementatie”

Tot slot stond Jan Heijmans stil bij de implementatie van het Vvw-ls. Hij benadrukte dat er geen uniform implementatiemodel bestaat. “Voor bedrijven die al met de NEN 3140 werken, is de overstap klein. Voor anderen vergt het meer voorbereiding. Maar hoe dan ook: begin op tijd.”

De implementatiedatum wordt door railAlert afgestemd met de Nederlandse Arbeidsinspectie. Via de website van railAlert komt ondersteunend materiaal beschikbaar, zoals FAQ’s en formats voor werkplannen.

Vvw-ls is een levend document
De bijeenkomst werd afgesloten met een interactieve vragenronde. Vragen, opmerkingen of verbetervoorstellen kunnen worden ingestuurd via laagspanning@railalert.nl. railAlert onderstreepte dat het Vvw-ls een levend document is, dat met input uit de praktijk verder verfijnd zal worden.

“Het Vvw-ls is niet in beton gegoten. Alleen samen houden we het werk veilig én werkbaar,” besloot Thijs van Kessel.

Het Vvw-ls de Vwi’s, presentatie van de branchebijeenkomst en FAQ’s zijn hier te vinden.