‘Meer meldingen, maar er zijn nóg meer incidenten’

Met een aantal van zeventien gemelde incidenten is het aantal bijna-ongelukken meer dan verdubbeld ten opzichte van vorig jaar. Maar is nu alleen het aantal meldingen toegenomen of ook het aantal incidenten? Helaas lijkt er overeenstemming in de antwoorden van de diverse betrokkenen die aanwezig waren op de branchebijeenkomst op 6 november 2019: het aantal (bijna-)ongelukken is toegenomen en ook het aantal meldingen. “Het is het topje van de ijsberg.”

Aanleiding voor de branchebijeenkomst vormde het sterk gestegen aantal meldingen van incidenten. Dat neigde halverwege 2019 al in de richting van een verdubbeling vergeleken met 2018. De berichtgeving daarover leverde railAlert een groot aantal inhoudelijke reacties op. Alle aanleiding dus tot het organiseren van een bijeenkomst, waarin de vertegenwoordigers van de opdrachtgevers, aannemers, ingenieursbureaus, werkplekbeveiligingsbedrijven, opleiders en onderaannemers spraken over deze ontwikkelingen. In deelsessies werd een viertal incidenten onder de loep genomen, bij welke soms ook de ervaringsdeskundigen zelf aanwezig waren. Hen wachtten kritische en geïnteresseerde toehoorders die graag hun ervaringen wilden horen.

Tijdens de bijeenkomst werden vier casussen aan de aanwezigen ter bespreking voorgelegd. Een daarvan was een bijna-aanrijding bij het uitsporen van een rail-/wegvoertuig met een aanstormende trein ten westen van Nieuw Vennep bij km 30.7. Het rail-/wegvoertuig kwam kort voor de nadering van de trein binnen het profiel van vrije ruimte. Op de tekening is de aanstormende trein met een blauwe pijl aangegeven; het uitspoorpunt is het groene ruitje.

Falende veiligheidsmaatregelen

Tijdens de bijeenkomst leerden de aanwezigen welke impact een ongeval kan hebben. Bijvoorbeeld aan de hand van de presentatie van Jakob van der Wal, voormalig veiligheidskundige en -verantwoordelijke van de NAM/Shell, die vertelde over een incident in 2005 waarin een reeks van veiligheidsmaatregelen faalde met als gevolg een ongeval met twee doden en één zwaargewonde bij de NAM/Shell. Zijn relaas maakte grote indruk. Jakob gaf aan dat tachtig procent van de falende veiligheidsmaatregelen op kantoor ontstaan.

Jakob van der Wal, vroeger manager veiligheid, gezondheid en milieu bij NAM/Shell, tijdens de branchebijeenkomst op 6 november 2019. Foto: Tessa van der Heiden (ELBA\REC).

Niet als bedrijf alleen

Veiligheidsbewustzijn en verantwoordelijkheidsgevoel liepen als een rode draad door de verschillende sessies heen. Die gaan ook verder dan de grote bedrijven individueel. Veiligheid – het voorkomen van incidenten – kent vele bronnen: hoge werkdruk, communicatieproblemen, te veel onderaanbesteding, soms zelfs te veel veiligheidsvoorzieningen.

Ira Helsloot, hoogleraar besturen van veiligheid en voorzitter van railAlert, waarschuwde voor onwerkbare en doorschietende regelgeving die het tegenovergestelde effect kan veroorzaken: minder veiligheid. Foto: Tessa van der Heiden (ELBA\REC).

Enorme slag gemaakt

Ondanks de zorg over het aantal bijna-ongelukken mag de railsector zich – zo stelde Ira Helsloot, hoogleraar besturen van veiligheid en voorzitter van railAlert – gelukkig prijzen met relatief lage aantallen ongevallen, zeker vergeleken met andere sectoren. Want er is naar zijn mening ‘een enorme slag gemaakt vergeleken met vroeger, een verdienste dankzij het hogere veiligheidsbewustzijn in deze sector’. Helsloot sprak ook over verdere verbetering van de veiligheid, maar waarschuwde ook voor ‘onwerkbare en doorschietende regelgeving’, waardoor zogeheten ‘olifantenpaadjes’ ontstaan. Hierdoor wordt minder in plaats van meer veiligheid tijdens het werk bereikt.

Met elkaar in gesprek

Volgens Wouter van Dijk, directeur Asset Management van ProRail en bestuurslid van railAlert, die aan het einde van de bijeenkomst terugblikte op de verschillende bijdragen en deelsessies, zit het waardevolle vooral in het gegeven dat alle verschillende betrokkenen op deze bijeenkomst met elkaar in gesprek zijn gegaan over de bijna-aanrijdingen en incidenten. “We zouden dit daarom vaker moeten doen.”

Bezoekers aan deze bijeenkomst krijgen in de tweede helft van november een uitgebreid verslag per mail toegestuurd. Ook is er dan een film over deze bijeenkomst gereed. Zowel het verslag als de film kan tegen die tijd ook op de website gelezen dan wel bekeken worden.

Overigens zullen de uitkomsten uit de verschillende sessies binnen railAlert – in samenspraak met de railinfrabranche – nader worden bestudeerd. Van deze uitkomsten zal railAlert de railinfrabranche op de hoogte houden ...